Inteligentny wyborca

Ostatnio pojawiła się wątpliwość co do przekazu reklamy pokazującej sposób głosowania w ostatnich wyborach. Ja osobiście tą reklamę zobaczyłem dopiero dzisiaj, już po wyborach i nie widzę w niej żadnego wprowadzania w błąd. Była ona dość precyzyjna.

Aby potwierdzić swoje zdanie na ten temat opiszę krótką historię. Nie tak dawno miałem wątpliwości odnośnie uczciwości reklam typu "kupuj więcej, płać mniej". Dla przykładu według reklamy jedna sztuka produktu kosztuje 14zł, natomiast kupując dwie sztuki płacimy 18zł. Wynika z tego, że kupując więcej (2 szt zamiast 1 szt) płacimy również więcej (18zł zamiast 14zł). Oczywiście w przeliczeniu na jedną sztukę rzeczywiście wychodzi taniej ale reklamy nie informują, iż "płać mniej" dotyczy przeliczenia ceny na jedną sztukę. W związku z tym szybko skierowałem swoje zapytanie do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Otrzymałem bardzo ciekawą odpowiedź, wśród której był taki cytat z art. 4 ust. 1 ustawy z 23 sierpnia 2007 o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym: 

"Ilekroć w ustawie jest mowa o:(...)

8)   przeciętnym konsumencie - rozumie się przez to konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny;"

Oczywiście dotyczy to konsumentów, a więc tych, którzy dokonują wyborów oglądając reklamy lub stojąc przed półkami sklepowymi, czy przeglądając oferty sklepów internetowych. Myślę jednak, że wyborcy oddając swój głos również mogą się kierować reklamami. W związku z tym jeśli konsumenci są postrzegani jako dobrze poinformowani, uważni i ostrożni to czy wyborcy są mniej poinformowani, nieuważni i nieostrożni? Ci sami wyborcy, którzy przecież są również konsumentami. Uważam, że nie. Tak na marginesie to na każdej karcie do głosowania na samym dole była krótka, wyraźna instrukcja jak oddać ważny głos. A może ktoś wpadnie na pomysł, aby do szkół wprowadzić przedmiot przygotowujący do udziału w wyborach? Ale może skończy się na rewizji programu Wiedzy o społeczeństwie.

Manipulacja danymi

Dzisiaj wpis o tym jak na różne sposoby można przedstawić dane statystyczne tak, aby zupełnie zmienić odbiór. Jako przykład posłużę się badaniami, które mówią, że codzienne jedzenie 50g przetworzonego mięsa zwiększa ryzyko zachorowania na raka jelita o 20%.

Po pierwsze zacząć trzeba od tego, że ogólnie ryzyko zachorowania na ten typ raka wynosi 5%. Po codziennej porcji mięsa wynosi 6%.

Matematyczne umysły pewnie już zauważyły o co chodzi. Mianowicie jeśli mamy 100 osób to średnio 5 bez względu na dietę będzie miało raka. Jeśli natomiast te sto osób zacznie spożywać 50g przetworzonego mięsa codziennie to 6 z nich zachoruje, czyli dodatkowo 1 osoba. 1 z 5 to dokładnie 20% czyli ryzyko większe o 20%. Można te dane przedstawić również w taki sposób, że ryzyko zwiększa się z 5% na 6% lub podnosi się o 1 punkt procentowy.

Firmy, którym zależy na ograniczeniu spożycia mięsa posłużą się oczywiście 20% przykładem. Mało tego, przeprowadzony został mały eksperyment, w którym przechodniów częstowano kanapkami z mięsem, było dużo chętnych, a następnie informowano ich, że jedzenie tych kanapek podnosi ryzyko zachorowania na raka jelita o 20%. Po tej informacji większość uznawała, że jednak nie jest głodna. Później kanapki rozłożono na dwie grupy tak, że nad jedną znajdowała się informacja jak powyżej, a na drugiej, że ryzyko to wzrasta z 5% na 6%. Większość decydowała się na drugą opcję mimo iż były to identyczne kanapki i identyczne informacji tylko przedstawione inaczej. Można by też postawić trzecią grupę pisząc przy niej, że podnosi ryzyko tylko o 1 punkt procentowy. Podejrzewam, że większość zdecydowałaby się na tą ostatnią opcję. 

Pokazuje to, że trzeba bardzo uważnie podchodzić do statystyki i badań przedstawianych w mediach. Ideałem byłoby zapoznanie się próbką oraz dokładnymi wynikami, a nie tylko przedstawionym wnioskiem. Oczywiście nie zawsze mamy na to czas, a czasami dostęp do takich danych nie jest łatwy. Przynajmniej więc nie podchodźmy bezkrytycznie do informacji zawierających słowa: statystycznie, procent, średnio, większość.